Program Operacyjny „Rybactwo i Morze” na lata 2014-2020 (PO RYBY 2014-2020) jest krajowym instrumentem wdrażania Europejskiego Funduszu Morskiego i Rybackiego (EFMR) wchodzącego w skład Europejskich Funduszy Strukturalnych i Inwestycyjnych. Został zatwierdzony przez Komisję Europejską decyzją z 22 października 2015 r. i zakłada realizację sześciu priorytetów oraz pomocy technicznej. Jednym z nich jest Priorytet 4., czyli „Zatrudnienie i spójność terytorialna na obszarach rybackich”.
Priorytet 4. w ramach Europejskiego Funduszu Morskiego i Rybackiego na lata 2014-2020
jest realizowany za pośrednictwem instrumentu Rozwój Lokalny Kierowany przez Społeczność (RLKS). Na priorytet ten zaplanowano kwotę około 94 mln euro (tj. ponad 375 mln zł). Podstawą przy podziale środków finansowych na poszczególne województwa był ich ranking uwzględniający wartość „wskaźnika rybackości”. Do wyznaczenia tego wskaźnika wykorzystywane są trzy parametry mające kluczowe znaczenie dla funkcjonowania obszarów rybackich i obszarów akwakultury. Są to: zarybienia, roczna produkcja/połowy ryb oraz zatrudnienie w sektorze rybackim.
Celem ogólnym Priorytetu 4. jest wspieranie rozwoju obszarów zależnych od rybactwa. Wyłoniono w nim następujące cele szczegółowe, które zostały objęte wsparciem finansowym:
– promowanie wzrostu gospodarczego i włączenia społecznego w społecznościach obszarów przybrzeżnych i śródlądowych zależnych od rybołówstwa i akwakultury;
– promowanie tworzenia miejsc pracy oraz wspieranie zdolności do zatrudnienia i mobilności na rynku pracy w społecznościach obszarów przybrzeżnych i śródlądowych zależnych od rybołówstwa i akwakultury, w tym dywersyfikacja działalności w ramach rybołówstwa, a także w kierunku innych sektorów gospodarki morskiej.
Istotą wsparcia w ramach tego priorytetu jest aktywizacja lokalnych rynków pracy. Dofinansowaniem zostały objęte w szczególności działania przyczyniające się do tworzenia nowych miejsc i form zatrudnienia w sektorze rybackim oraz poza nim, w szczególności dla osób mających pracę związaną z tym sektorem. Ponadto, wspierane są działania zachęcające młodych ludzi do przedsiębiorczości i zakładania działalności gospodarczej.
Aby pobudzić rynek do większego zapotrzebowania na produkty i usługi wytwarzane przez nowo zatrudnionych pracowników, uruchomiono działania dotyczące promowania i ułatwiania przedsiębiorczości lokalnym społecznościom rybackim, m.in. poprzez tworzenie lub rozwijanie łańcucha dostaw produktów w sektorze rybołówstwa i akwakultury. Działania promocyjne obejmują swym zakresem również popularyzację lokalnych produktów rybnych, a także walorów pozaprodukcyjnych obszarów rybackich i akwakultury.
Szczególny nacisk został położony na wspieranie tych przedsięwzięć, które związane są z zachowaniem dobrego stanu środowiska naturalnego na obszarach rybackich i akwakultury. Na wsparcie mogą także liczyć oddolne inicjatywy Rybackich Lokalnych Grup Działania i lokalnych partnerstw publiczno-prywatnych na rzecz rozwoju tych obszarów.
Rola Lokalnych Grup Działania
Korzystanie ze środków w ramach tego priorytetu odbywa się za pośrednictwem Lokalnych Grup Działania (LGD) funkcjonujących na terenie całego kraju.
Zadaniem Lokalnych Grup Działania jest realizacja lokalnych strategii rozwoju kierowanych przez społeczność. Dzięki udzielonej pomocy możliwe jest przeprowadzenie przedsięwzięć zachęcających młodych ludzi do innowacji na wszystkich etapach łańcucha dostaw produktów w sektorze rybołówstwa i akwakultury. W szczególności nacisk został położony na propagowanie kapitału ludzkiego i tworzenie sieci kontaktów poprzez realizację projektów szkolenia zawodowego, poprawy warunków pracy czy wymiany doświadczeń. Efekt powyższych działań został wzmocniony poprzez możliwość dofinansowania projektów w zakresie dywersyfikacji i nowych form dochodów dla osób mających pracę związaną z sektorem rybołówstwa i akwakultury. Kolejnym obszarem wsparcia są operacje w zakresie wykorzystywania atutów środowiska na obszarach rybackich i obszarach akwakultury, w tym działania na rzecz łagodzenia zmiany klimatu. Wśród nich najczęściej wykonywane są projekty dotyczące przeciwdziałania kłusownictwu, przywracania pierwotnego stanu środowiska czy inwestycje w odnawialne źródła energii. W ramach propagowania dobrostanu społecznego wspierane są projekty związane z rozwojem infrastruktury turystycznej i rekreacyjnej oraz promujące lub zachowujące dziedzictwo kulturowe związane z rybołówstwem i akwakulturą.
Ponadto, pomoc obejmuje projekty wdrażane przez samą LGD. Służą one wsparciu sprawnej i efektywnej pracy oraz funkcjonowania biura Lokalnej Grupy Działania. Dofinansowanie dotyczy: kosztów operacyjnych, zatrudnienia, szkoleń związanych z komunikacją zewnętrzną, kosztów związanych z monitorowaniem i ewaluacją Lokalnej Strategii Rozwoju, a także kosztów animowania tejże strategii.
Dodatkowo, w ramach realizacji lokalnych strategii rozwoju kierowanych przez społeczność, LGD wykonują zadania dotyczące współpracy. Tutaj pomoc jest przekazywana na przygotowanie i przeprowadzenie operacji w ramach współpracy międzyterytorialnej lub transnarodowej pomiędzy Lokalnymi Grupami Działania, w szczególności w zakresie:
• realizacji przedsięwzięć mających zachęcać młodych ludzi do innowacji na wszystkich etapach łańcucha dostaw produktów w sektorze rybołówstwa i akwakultury;
• propagowania kapitału ludzkiego i tworzenia sieci kontaktów poprzez realizację projektów szkolenia zawodowego, poprawy warunków pracy czy wymiany doświadczeń;
• dywersyfikacji i nowych form dochodów dla osób mających pracę związaną z sektorem rybołówstwa i akwakultury;
• wykorzystywania atutów środowiska na obszarach rybackich i obszarach akwakultury, w tym działań na rzecz łagodzenia zmiany klimatu (wśród nich najczęściej realizowane są projekty dotyczące przeciwdziałania kłusownictwu, przywracania pierwotnego stanu środowiska czy inwestycje w odnawialne źródła energii);
• rozwoju infrastruktury turystycznej i rekreacyjnej;
• projektów promujących lub zachowujących dziedzictwo kulturowe związane z rybołówstwem i akwakulturą.
* * *
Zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Gospodarki Morskiej i Żeglugi Śródlądowej z 6 września 2016 r. w sprawie szczegółowych warunków i trybu przyznawania, wypłaty i zwrotu pomocy finansowej na realizację operacji w ramach działań wsparcie przygotowawcze i realizacja lokalnych strategii rozwoju kierowanych przez społeczność, w tym koszty bieżące i aktywizacja, objętych Priorytetem 4. Zwiększenie zatrudnienia i spójności terytorialnej, zawartym w Programie Operacyjnym „Rybactwo i Morze”, pomoc finansowa jest przyznawana na realizację poniższych celów:
– podnoszenie wartości produktów, tworzenie miejsc pracy, zachęcanie młodych ludzi i propagowanie innowacji na wszystkich etapach łańcucha dostaw produktów w sektorze rybołówstwa i akwakultury,
– wspieranie różnicowania działalności w ramach rybołówstwa przemysłowego i poza nim, wspieranie uczenia się przez całe życie i tworzenie miejsc pracy na obszarach rybackich i obszarach akwakultury,
– wspieranie i wykorzystywanie atutów środowiska na obszarach rybackich i obszarach akwakultury, w tym operacje na rzecz łagodzenia zmiany klimatu,
– propagowanie dobrostanu społecznego i dziedzictwa kulturowego na obszarach rybackich i obszarach akwakultury, w tym dziedzictwa kulturowego rybołówstwa i akwakultury oraz morskiego dziedzictwa kulturowego,
– powierzenie społecznościom rybackim ważniejszej roli w rozwoju lokalnym oraz zarządzaniu lokalnymi zasobami rybołówstwa i działalnością morską.
