Na Pomorzu Zachodnim Odra kojarzy się przede wszystkim ze Szczecinem. Jego nabrzeżami, bulwarami, Wałami Chrobrego, portami, Łasztownią, terenami stoczniowymi. Jednak nad brzegiem rzeki w promieniu kilkudziesięciu kilometrów od Szczecina znajduje się też kilka bardzo interesujących miejsc, które warto odwiedzić.
Zacznijmy od oddalonej o cztery kilometry od Gryfina wsi Nowe Czarnowo. Tutaj, w bardzo niepozornym miejscu, bo pomiędzy osiedlem mieszkaniowym, a elektrownią Dolna Odra, znajduje się Krzywy Las. To tajemniczy pomnik przyrody. Jest to skupisko około stu zdeformowanych sosen. Posadzono je najprawdopodobniej w 1934 roku. Geneza Krzywego Lasu owiana jest legendami, niewiele jest natomiast wzmianek potwierdzonych źródłami historycznymi, które w racjonalny sposób wyjaśniają jego tajemnicę.
Wśród wymienianych hipotez jest taka, która tłumaczy skrzywienia uszkodzeniem młodych drzewek przez czołgi stacjonujące tu wiosną 1945 roku. Inna zakłada, że próbowano zdeformować pnie drzew, by wykorzystać je kiedyś do budowy kadź, beczek, kłonic do wozów drabiniastych, mebli lub innych przedmiotów użytecznych człowiekowi. Bez względu na cel, w jakim hodowano te osobliwe drzewa, są one dziś jedną z największych atrakcji przyrodniczych ziemi zachodniopomorskiej i wciąż budzą zainteresowanie. W styczniu pojawiła się tam ekipa programu popularnonaukowego „Galileo”.
Kolejnym niezwykle intrygującym miejscem jest usytuowana kilkanaście kilometrów dalej w górę rzeki Dolina Miłości. To park krajobrazowo-naturalistyczny położony pomiędzy Krajnikiem Dolnym, Krajnikiem Górnym i Zatonią Dolną, w gminie Chojna. Jego historia sięga pierwszej połowy XIX wieku. Inicjatorką przedsięwzięcia była Anna von Humbert, żona Carla Philippa von Humberta, właściciela majątku ziemskiego w Krajniku Górnym. Ponoć Anna założyła ten park pod nieobecność męża, aby uczynić mu miłą niespodziankę i prezent od kochającej żony. W ciągu kolejnych dekad pokolenia Humbertów dbały o to miejsce. Przeciągnięto mosty, wykopano stawy, zbudowano altany. W drugiej połowie XIX w udostępniony został publicznie. Na gości czekała tu restauracja i tor saneczkowy. Sielankę przerwała druga wojna światowa, a w 1945 roku z rąk żołnierzy Armii Czerwonej zginął ostatni dziedzic posiadłości Rene von Humbert. Po wojnie opuszczony park zarósł, zniszczono jego zabudowania. Dopiero w 2010 i 2011 roku za sprawą Ryszarda Mateckiego i szczecińskiej Federacji Zielonych GAJA doszło do prac rewitalizacyjnych. Odtworzony został pierwotny system dróg leśnych, ważne punkty widokowe m.in. te otwierające perspektywę na Dolinę Dolnej Odry. Przygotowano mapy, tablice informacyjne. Można tu przyjeżdżać przez cały rok, do obejścia jest kilkanaście kilometrów szlaków.
Dolina Miłości jest jedną z części Wzgórz Krzymowskich, zwanych też Karpatami Cedyńskimi. Malowniczy krajobraz pagórków morenowych urozmaicają jeziora i oczka wodne, wąwozy i strumienie płynące w głębokich jarach, punkty widokowe, zabytki. szlaki turystyczne, wśród nich rowerowe: Zielona Odra i Chojeńskich Jezior. Około 4 km od Cedyni znajduje się Góra Czcibora z umieszczonym na szczycie 15-metrowym pomnikiem upamiętniającym bitwę pod Cedynią. To kolejny z atrakcyjnych punktów widokowych. Wzniesienie swą nazwę zawdzięcza odkrytym w pobliżu przez archeologa Władysława Filipowiaka datowanych na lata 920–970, mogących służyć wojskom Czcibora, brata Mieszka I.
Bliżej Szczecina, ale już w Niemczech, na zachodnim brzegu Odry Zachodniej położona jest niewielka miejscowość Gartz. Otoczone było potężnymi fortyfikacjami, których znaczna część zachowała się do dziś. To grube mury obronne wzmocnione basztami: Wieżą Prochową, Wieżą Bocianią, zachowaną częściowo Błękitną Strażnicą. Do naszych czasów dotrwała też prowadząca dawniej do miasta Brama Szczecińska. Obecnie mieści się tu Muzeum Mieszczan Trudniących się Rolnictwem. Na tyłach Bramy Szczecińskiej znajduje się neogotycki ratusz z 1904 roku. Uwagę zwracają gotyckie budowle sakralne: kościół św. Stefana i kaplica św Ducha. Pierwsza z nich została zniszczona w 1945 r, zachował się chór i transept. Potężny obiekt robi szczególnie mroczne wrażenie, bo częściowo został pozostawiony w formie trwałej ruiny. Drugi budynek jest jedną z najstarszych budowli tego typu na terenie biskupstwa kamieńskiego. Innym miejscem wartym zobaczenia jest neogotycki Spichlerz Odrzański, pierwotnie magazyn tytoniu, pełniący dziś funkcje mieszkaniowe. Nad Odrą znajduje się molo z przystanią pasażerską, z której odpływają statki wycieczkowe w rejsy spacerowe po Odrze. Przez Gartz przebiega bardzo popularny szlak rowerowy Odra-Nysa.
- Dolina Dolnej Odry to zapierające dech krajobrazy i niesamowita przyroda. Wysokie brzegi gwarantują wyjątkowe widoki na szeroko rozlaną rzekę, jezioro, wyspy i kanały. To schronienie dla wielu gatunków ptaków. Kanały Międzyodrza oglądane z kajaka to prawdziwa przygoda. Wzgórza i lasy na wysokich brzegach Odry to miejsce idealne do wędrówek i rowerowych wycieczek. Miasteczka po polskiej i niemieckiej stronie zachowały wiele śladów historii.
A wszystko to jest dla mieszkańców Szczecina dosłownie na wyciągnięcie ręki, idealne na krótką wycieczkę za miasto - mówi Szymon Jeż, wydawca wielu przewodników po Pomorzu Zachodnim i rocznika „Szczeciner", autor regionalnych aplikacji mobilnych. ©℗
Szymon WASILEWSKI
