W ostatnim tygodniu czerwca przyjechali do Szczecina przedstawiciele służb planistycznych sąsiadujących ze sobą polskich województw i niemieckich krajów związkowych. Celem spotkania była praca warsztatowa nad urzeczywistnianiem postulatów Wizji Przyszłości 2030 dla polsko-niemieckiego obszaru powiązań, obejmującej województwa zachodniopomorskie, lubuskie, wielkopolskie i dolnośląskie oraz kraje związkowe Meklemburgię-Pomorze Przednie, Brandenburgię, Berlin i Saksonię. Wizja jako dokument już jest na stole i została wspólnie wynegocjowana w 2016 roku.
Koncepcja odpowiada na pytanie: jakie znaczenie w otwartej Europie w roku 2030 będzie miał obszar związany z pograniczem Polski i Niemiec, którego oś wyznaczają rzeka Odra i jej dopływ – Nysa Łużycka, a granice – wybrzeże Bałtyku na północy i Sudety na południu?
O dokumencie jako „przełomowym” wypowiadali się m.in. prominentni uczestnicy szczecińskich Dni Współpracy Polsko-Niemieckiej, a Polsko-Niemiecka Komisja Międzyrządowa, przyjmując Wizję 2030, podkreśliła, że systematyczna współpraca w zakresie planowania przestrzennego i rozwoju przyczynia się do skutecznej koordynacji, wzmocnienia konkurencyjności, spójności i zmniejszenia różnic miedzy regionami.
Ten potencjał oraz upór polskich województw i niemieckich krajów związkowych w dążeniu do zbadania wspólnego obszaru powiązań dostrzegli także eksperci ESPON – Europejskiej Sieci Obserwacyjnej Rozwoju Terytorialnego i Spójności Terytorialnej (ang. European Observation Network for Territorial Development and Cohesion). Jej zadaniem jest wspieranie skutecznej polityki spójności poprzez opracowywanie danych i analiz o europejskich, regionalnych i lokalnych trendach, np. z zakresu zatrudnienia i rynku pracy, rozwoju obszarów metropolitalnych, zmian demograficznych czy usług publicznych.
Z inicjatywy ESPON zorganizowano w Szczecinie warsztat w formule tzw. peer-learning. Jego uczestnikami byli nie tylko przedstawiciele polsko-niemieckiego pogranicza, lecz także innych europejskich regionów mających podobne doświadczenia we współpracy terytorialnej, jak na przykład austriacki region Vorarlberg, który graniczy ze Szwajcarią i Lichtensteinem, czy angielskie Coventry, tworzące razem z Birmingham i Wolverhampton wspólny obszar metropolitalny liczący ponad 4 mln mieszkańców.
Otwarta formuła warsztatu dała możliwość fachowej dyskusji o wspólnych europejskich wyzwaniach. Zadaniem jej uczestników było wypracowanie tzw. mapy drogowej dotyczącej wdrożenia Wizji Przyszłości 2030, czyli wspólnego określenia zadań i potrzeb, które będą inspirować do dalszego pogłębiania współpracy polsko-niemieckiej oraz zwiększą zainteresowanie tym obszarem na szczeblu europejskim i w obu krajach.
Pierwszy dzień spotkania był poświęcony prezentacji wyzwań, z którymi borykają się władze landowe, centralne i samorządowe oraz przedstawieniu możliwych nowych narzędzi zwiększających świadomość problematyki Wizji 2030 i torujących drogę dla nowych projektów współpracy.
Drugi dzień zdominowała praca nad mapą drogową, czyli ustalenie działań, zadań i pomysłów usprawniających implementację (wdrażanie) dokumentu. Partnerzy akcentowali m.in.: konieczność wzmocnienia współpracy sieciowej i komunikacji, podjęcia działań nakierowanych na budowę zaufania między współpracującymi instytucjami, promocję postulatów Wizji 2030 na poziomie europejskim, np. podczas dyskusji o Agendzie Terytorialnej UE czy w trakcie niemieckiej prezydencji w Radzie UE, która przypadnie w drugiej połowie 2020 roku. Podkreślano konieczność szerszego włączenia do tych zadań lokalnych działaczy i sojuszników z innych instytucji, w tym gospodarczych i społecznych.
Szczególne znaczenie w obszarze polsko-niemieckich powiązań przypisano współpracy transgranicznej. Partnerzy zgodzili się także co do konieczności tzw. etapowania współpracy, to znaczy określenia projektów stosunkowo szybkich do realizacji (tzw. quick-win), które pomogą pokazać bezpośrednie rezultaty współpracy, obok projektów flagowych (kluczowych), często wymagających wieloletniego wsparcia finansowego i systemowego. Konieczność motywowania i inspiracji partnerów, przełamania myślenia w kategoriach tylko własnych korzyści stanowiły obok konieczności dostarczania rzetelnych informacji i tzw. dowodów jedno z najważniejszych zobowiązań wynikających z warsztatów.
Rezultatem spotkania w Szczecinie będzie sporządzenie wspólnie z siecią ESPON raportu poświęconego instrumentom umożliwiającym wzmocnienie i wykorzystanie zalet policentrycznej (skupionej na wielu centrach) struktury osadniczej w polsko-niemieckim obszarze powiązań oraz zbiór propozycji dotyczących podjęcia konkretnych zobowiązań i działań wdrażających Wizję Przyszłości 2030, które zostaną przedstawione we wrześniu br. we Wrocławiu na posiedzeniu Komitetu Gospodarki Przestrzennej.
Uczestnicy warsztatów są członkami Komitetu Gospodarki Przestrzennej Polsko-Niemieckiej Komisji Międzyrządowej ds. Współpracy Regionalnej i Przygranicznej i wspólnie uczestniczyli w opracowaniu Wizji Przyszłości 2030 dla polsko-niemieckiego obszaru powiązań. Dokument w językach polskim, niemieckim, angielskim i francuskim można znaleźć na stronie www.kooperation-ohne-grenzen.de/pl/, a informacje na temat procesu powstawania dokumentu i jego wdrażania na stronie http://rbgp.pl/koncepcja-przyszlosci-2030.
Leszek JASTRZĘBSKI
Julita MIŁOSZ-AUGUSTOWSKA
Regionalne Biuro Gospodarki Przestrzennej Województwa Zachodniopomorskiego w Szczecinie
