Euroregion Pomerania i miasto Essen zostały laureatami prestiżowej głównej nagrody Fundacji Carla i Anneliese Goerdelerów, przyznanej w tym roku za innowacyjne działania w warunkach pandemii – tak brzmi oficjalny komunikat rozesłany przez fundację. Jednym z fundatorów nagrody jest miasto Lipsk, gdzie mieści się jej zarząd. Na stronie internetowej Komunalnego Związku Gmin Pomerania, działającego w Löcknitz, jest informacja, że nagrodę otrzymał nie euroregion, lecz właśnie ten związek.
Carl Goerdeler, konserwatywny pruski polityk, urodził się w 1884 roku w Schneidemühl (dziś: Piła). Po pierwszej wojnie światowej, w czasie Republiki Weimarskiej, był wymieniany jako kandydat na kanclerza Niemiec. Był wiceburmistrzem Königsbergu (Królewca), a w 1930 roku został wybrany na nadburmistrza Lipska. Po 1933 roku, gdy do władzy w Niemczech doszli naziści, nadal pełnił urząd, mimo że do partii nazistowskiej nie należał. W Niemczech były tylko cztery duże miasta, których nadburmistrzowie nie byli członkami NSDAP. Podczas tzw. bojkotu Żydów 1 kwietnia 1933 roku Goerdeler manifestacyjnie robił zakupy w sklepach, których właścicielami byli Żydzi. Bronił żydowskich intelektualistów, artystów, przedsiębiorców. Gdy kilka lat potem wyjechał na urlop, jego zastępca, nazista, usunął z miasta pomnik Feliksa Mendelssohna-Bartholdy’ego ze względu na żydowskie pochodzenie kompozytora. Skutkiem tego Goerdeler demonstracyjnie zrzekł się urzędu. Pracował potem jako doradca w firmie Robert Bosch GmbH, podróżował po Europie, był w Kanadzie i USA. Podczas licznych spotkań informował o sytuacji w Niemczech, likwidowaniu przez nazistów państwa prawa, prześladowaniach Żydów, ostrzegał przed wojennymi zamiarami Hitlera, mówił o konieczności zaprowadzenia nowego porządku życia politycznego w Niemczech.
Gdy Niemcy zaczęły wojnę, znalazł się wśród przywódców niemieckiego ruchu oporu. Współorganizował zamach na Hitlera 20 lipca 1944 r. Gdyby zamach się udał, miał być kanclerzem. Po klęsce zamachowców został zadenuncjowany i aresztowany. Trybunał Ludowy Rzeszy (Volksgerichtshof) skazał go na karę śmierci przez powieszenie. Wyrok wykonano 2 lutego 1945 roku w więzieniu Berlin-Plötzensee. W tym samym więzieniu 1 marca 1945 roku został zamordowany jego brat Fritz, również uczestnik antynazistowskiego ruchu oporu. Z ruchem oporu była związana również Anneliese Goerdeler.
W Lipsku znajduje się pomnik upamiętniający rodzinę Goerdelerów. 2 lutego każdego roku miasto organizuje przy nim spotkania pamięci.
Dzieci Anneliese i Carla Gordelerów powołały w 1995 roku fundację, której celem jest upamiętnianie rodziców poprzez wspieranie prowadzonej w ramach wymiany europejskiej działalności samorządowej, a głównie oświaty, nauki, sztuki, kultury, polityki komunalnej. „Nasza praca jest inwestycją w naszą wspólną społeczną przyszłość” – pisze zarząd fundacji, dołączając motto z prac Wilhelma Humboldta: „Tylko ten kto zna przeszłość, ma przed sobą przyszłość”. Działalność fundacji ma też umacniać autorytet miasta Lipsk i – jak zapisano w statucie – służyć dobremu jego rozwojowi.
Nagrodę dla Pomeranii przyznano za „nabór specjalny (Sonder-Call) wniosków w ramach Funduszu Małych Projektów Interreg VA COVID-19”, ogłoszony wiosną ubiegłego roku, gdy zaczęła się pandemia. Przedsięwzięcie, którego inicjatorem było Stowarzyszenie Gmin Polskich Euroregionu Pomerania w Szczecinie, a które ostatecznie prowadzili obaj partnerzy euroregionu, czyli SGP Euroregionu Pomerania w Szczecinie (partner wiodący) i Kommunalgemeinschaft Pomerania w Löcknitz, wymyślili pracownicy stowarzyszenia szczecińskiego. Oni też opracowali jego szczegółowe założenia i przekonali partnerów niemieckich do udziału w przedsięwzięciu.
Zgłaszane mogły być projekty, których realizacja ograniczałaby następstwa pandemii poprzez transgraniczne działania w dziedzinie edukacji zdalnej, innowacyjne rozwiązania we współpracy społecznej i kulturalnej na pograniczu, inicjatywy związane ze współpracą polskich i niemieckich instytucji ochrony zdrowia, działania informacyjne i prewencyjne. Składanie wniosków i realizacja projektów mogły odbywać się drogą internetową. Opracowano uproszczony, ryczałtowy sposób rozliczania przedsięwzięć.
Od maja do końca ubiegłego roku biura obu stowarzyszeń, które z miastem Szczecin tworzą Euroregion Pomerania, przyjęły ponad 110 wniosków o dofinansowanie transgranicznych projektów, związanych z przeciwdziałaniem pandemii. Do biura w Szczecinie wpłynęło ich 65, a do biura w Löcknitz – 46 na ogólną sumę 3,6 mln euro.
Zarząd Fundacji Carla i Anneliese Goerdelerów przyznał także cztery nagrody za przedsięwzięcia, określone jako wyróżniające, również związane z przeciwdziałaniem skutkom pandemii. Otrzymały je: miasta Słubice i Frankfurt nad Odrą, organizacja QuattroPole, grupująca cztery przygraniczne miasta z Francji, Luksemburga i Niemiec (Luksemburg, Metz, Saarbrücken i Trewir) oraz miasto Dortmund i gmina Nalbach przy granicy z Francją.
Nagrody miały być wręczone 2 lutego w Lipsku. Ze względu na pandemię spotkanie przeniesiono na inny termin.
Kto jednak jest laureatem nagrody: Euroregion Pomerania czy Stowarzyszenie Gmin Pomerania w Löcknitz? W grudniu ubiegłego roku Euroregion Pomerania skończył 25 lat.
(b.t.)
