Biografię Mieczysława Weinberga, autorstwa Danuty Gwizdalanki, opublikowało w serii „Polskie Profile” (tom 9) wydawnictwo Harrassowitz (Wiesbaden). Książkę, która w języku polskim miała tytuł „Mieczysław Wajnberg: kompozytor z trzech światów” (Poznań 2013), przetłumaczył na język niemiecki Bernd Karwen.
W wydaniu niemieckim tytuł książki brzmi: „Der Passagier: der Komponist Mieczysław Weinberg im Mahlstom des zwanzigsten Jahrhunderts” („Pasażer. Kompozytor Mieczysław Weinberg w wirze XX wieku”). Bogato ilustrowana ukazała się w porozumieniu z Niemieckim Instytutem Kultury Polskiej w Darmstadt.
Przez długie lata po wojnie twórczość Mieczysława Weinberga (1919-1996) była w Polsce i na świecie mało znana. Dziś jest w repertuarach najbardziej znanych oper i orkiestr, także Filharmonii Szczecińskiej.
Kompozytor urodził się w rodzinie żydowskiej w Warszawie tuż po odzyskaniu przez Polskę niepodległości. Wychowywał się w warszawskiej dzielnicy żydowskiej, pomagał ojcu, który pracował w teatrach i rewiach, uczył się w konserwatorium. Po napadzie Niemiec hitlerowskich na Polskę uciekł do Mińska, gdzie kontynuował studia muzyczne, komponował i koncertował. Gdy zaczęła się wojna niemiecko-radziecka, uciekł do Taszkientu. Po wojnie zamieszkał w Moskwie. Oskarżany o formalizm i żydowski nacjonalizm, był pod nadzorem NKWD. Dopiero po śmierci Stalina mógł w miarę spokojnie pracować. Życie w cieniu dwóch totalitaryzmów mocno wpłynęło na jego twórczość. Bardzo wysoko cenił ją Dymitr Szostakowicz. Był jego duchowym opiekunem i mecenasem.
Uciekając w 1939 roku na wschód, Mieczysław Weinberg ocalił życie. Holocaust pochłonął całą jego rodzinę.
Jednym z najważniejszych dzieł Mieczysława Weinberga jest opera „Pasażerka” napisana na podstawie powieści Zofii Posmysz o takim samym tytule (film „Pasażerka” realizował Aleksander Munk). Autorem libretta był Aleksander Miedwiediew. Akcja powieści i opery dzieje się na początku lat 60. na transatlantyku, którym płynie dwoje małżonków – młody niemiecki dyplomata Walter i jego żona Liza. W jednym z portów na pokład statku wchodzi pasażerka. Liza ku swemu przerażeniu rozpoznaje w niej Martę, byłą więźniarkę Auschwitz-Birkenau. Była przekonana, że Marta nie żyje. Liza była w Auschwitz nadzorczynią…
Mieczysław Weinberg napisał „Pasażerkę” w 1968 roku w Moskwie. Premierę rosyjską miała dopiero w grudniu 2006 roku (wersja koncertowa). Premierę światową w pełnej wersji scenicznej wystawił latem 2010 roku teatr w Bregencji (Austria) w polskiej wersji językowej (reż. David Putney, grali Symfonicy Wiedeńscy). W październiku 2010 roku polską premierę zaprezentowała Opera Narodowa w Warszawie.
„Pasażerka” jest dziś w repertuarze teatrów operowych na całym świecie. W 2016 roku wystawiły ją opery we Frankfurcie nad Menem i Dreźnie (w obu dyrygował Christoph Gedschold), a w roku ubiegłym – opera w Brunszwiku. W przedstawieniu premierowym w Brunszwiku uczestniczyła Zofia Posmysz.
W czasie tegorocznych uroczystości 75-lecia uwolnienia więźniów Auschwitz-Birkenau Instytut Kultury Polskiej w Lipsku zorganizował spotkanie poświęcone operze Mieczysława Weinberga. Zaprezentowano nagranie z premiery w Bregencji. W spotkaniu uczestniczyli m.in. Christoph Gedschold i Bernd Karwen.
Danuta Gwizdalanka jest m.in. autorką czterotomowego podręcznika historii muzyki, czterojęzycznego słownika terminów wykonawczych i interpretacyjnych, książek o życiu muzycznym, związkach muzyki z polityką, historią, płcią. Napisała monografię twórczości Karola Szymanowskiego oraz – wespół z mężem, kompozytorem Krzysztofem Meyerem – Witolda Lutosławskiego. Obie monografie zostaly przetłumaczone na język niemiecki.
W serii „Polskie Profile” wydawnictwo Harrassowitz wydało dotychczas m.in.: tom esejów o Fryderyku Chopinie, przewodnik po twórczości Karola Szymanowskiego (autorka Danuta Gwizdalanka), biografię Edmunda Polaka (1915-1980), poety, dziennikarza, więźnia Auschwitz i Buchenwaldu, napisaną przez Bruno Aricha-Gerza, niemieckiego historyka i pisarza.
W ubiegłym roku, a był to Rok Moniuszkowski, Harassowitz opublikował monografię twórczości Stanisława Moniuszki napisaną przez Rüdigera Rittera. W tłumaczeniu na j. polski książka ukazała się pod koniec roku nakładem Wydawnictwa Naukowego Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu we współpracy z Teatrem Wielkim – Operą Narodową.
(b.t.)
