Dwadzieścia pięć lat temu pierwsza grupa naukowców otrzymała Zachodniopomorskie Noble. Taki sposób uhonorowania ludzi nauki z naszego województwa, za wybitne osiągnięcia badawcze, był pomysłem oraz inicjatywą prof. Jana Lubińskiego, który w światowych rankingach naukowców zajmuje czołowe miejsca. W niedzielę (16 listopada), w budynku Akademii Sztuki, odbyła się uroczystość wręczenia tych prestiżowych nagród za 2024 r.
Kapituła Zachodniopomorskiego Klubu Liderów Nauki, pracująca w składzie: prof. Wojciech Kacalak, prof. Jan Lubiński, prof. Antoni Morawski, prof. Waldemar Tarczyński, której przewodniczy światowej sławy radioastronom, prof. Aleksander Wolszczan, nagrodziła Noblami ośmioro naukowców reprezentujących siedem dziedzin.
W dziedzinie nauk humanistycznych Zachodniopomorskiego Nobla przyznano dr Aleksandrze Grzemskiej z Instytutu Literatury i Nowych Mediów Uniwersytetu Szczecińskiego. Za zbadanie autobiograficznych utworów kobiet opublikowanych w Polsce po roku 2000 w kontekście kulturowym W ubiegłym roku Wydawnictwo Routledge, jedno z najbardziej prestiżowych wydawnictw naukowych na świecie, opublikowało monografię dr A. Grzemskiej pt.: „Relacje rodzinne i artystyczne w autobiograficznej literaturze polskich kobiet”. „Książka zainteresuje nie tylko czytelników zajmujących się literaturoznawstwem i kulturoznawstwem, a także każdego, kto chce lepiej zrozumieć kulturowe przemiany Polski w epoce postkomunistycznej”, można przeczytać m.in. na stronie wydawnictwa.
W dziedzinie nauk podstawowych Nobla odebrał dr hab. inż. Xuecheng Chen z Katedry Fizykochemii Nanomateriałów, Wydziału Technologii i Inżynierii Chemicznej, prof. Zachodniopomorskiego Uniwersytetu Technologicznego w Szczecinie, za badania podstaw otrzymywania modyfikowanych materiałów elektrodowych z odpadowych polimerów do superkondensatorów cynkowo-jonowych.
Dr Xuecheng Chen, jak czytamy też w uzasadnieniu, prowadził badania podstawowe otrzymywania i charakterystyki nowych materiałów elektrodowych stosowanych w superkondensatorach cynkowo-jonowych, jako specjalnych i przyszłościowych magazynach energii, które ładują się szybciej, posiadają wyższą wydajność i dłuższą żywotność oraz są bezpieczne dla środowiska.
W dziedzinie nauk technicznych Noblami uhonorowano dwóch naukowców ZUT w Szczecinie. Dr hab. inż. Marcin Wardach, prof. ZUT, z Katedry Maszyn i Napędów Elektrycznych Wydziału Elektrycznego odebrał nagrodę za badania, opracowanie, zaprojektowanie i zbudowanie w firmie mPower Sp. z o.o. silnika elektrycznego o mocy 11 kW do hybrydowego napędu bezemisyjnych łodzi rekreacyjnych. Z kolei dra hab. inż. Adama Zielińskiego, prof. ZUT, z Katedry Konstrukcji Żelbetowych i Technologii Betonu, Wydziału Budownictwa i Inżynierii Środowiska nagrodzono za badania, opatentowanie, rozwój i wdrożenie innowacyjnej metody PST (Plastic-Sleeve Test/Polish Shrinkage Test) do pomiarów odkształceń skurczowych kompozytów cementowych.
W dziedzinie nauk ekonomicznych Nobel trafił do rąk kolejnego naukowca ZUT, dr Wojciecha Lewickiego z Katedry Studiów Regionalnych i Europejskich Wydziału Ekonomicznego. Kapituła doceniła opracowanie przez laureata nowych aspektów ekonomicznych procesów dekarbonizacji gospodarki ze szczególnym uwzględnieniem idei elektromobilności, alternatywnych paliw i energii pochodzącej z odnawialnych źródeł energii. Treść przedstawionych rozważań, jak podkreślono, rzuca nowe światło na istotę wykorzystania analiz ekonomicznych w zakresie opłacalności realizacji zadań wpisujących się w procesy transformacji energetycznej regionu i kraju.
Także w dziedzinie nauk rolniczych, prestiżową nagrodę przyznano pracownikowi ZUT – prof. dr. hab. inż. Mariuszowi Szymczakowi z Katedry Toksykologii, Technologii Mleczarskiej i Przechowalnictwa Żywności, Wydziału Nauk o Żywności i Rybactwa. „Za badania nowatorskich metod odzyskiwania białek i enzymów ze strumieni bocznych przetwórstwa rybnego do efektywnego gospodarowania zasobami mórz i oceanów”. Laikom wystarczy informacja, że odzyskiwane dzięki nowej metodzie preparaty białkowe dodane do mięsa ryb poprawią ich jakość.
W dziedzinie nauk medycznych Nobla odebrała dr hab. Dorota Kostrzewa-Nowak z Zakładu Biochemii Klinicznej i Molekularnej, Katedry Diagnostyki Laboratoryjnej, Wydziału Medycyny Pomorskiego Uniwersytetu Medycznego w Szczecinie. Nagrodę przyznano za patent, cytujemy: „Sondy oligonukleotydowej do wykrywania obecności RNA (kwas rybonukleinowy), wybrana z grupy obejmującej sekwencje nr od SEQ. ID 1 do SEQ. ID 24 oraz zestaw takich sond wykorzystywany do wykrywania w próbkach biologicznych i środowiskowych obecności RNA wirusa SARS-CoV-2”.
Dodać należy, że poza nagrodzoną w tej edycji konkursu sondą, dr Dorota Kostrzewa-Nowak jest autorką wdrożonych patentów nt. „Mobilnej stacji sterylizacji” i „Urządzenia do sterylizacji”.
W dziedzinie nauk o morzu Zachodniopomorskiego Nobla otrzymał dr hab. Paweł Terefenko, prof. US, z Instytutu Nauk o Morzu i Środowisku Wydziału Nauk Ścisłych i Przyrodniczych, Uniwersytetu Szczecińskiego. Za opracowane metody monitoringu i analizy zagrożeń naturalnych oraz systemy informacyjne w ochronie wybrzeży i tworzeniu strategii ochrony klimatu. W pracach opublikowanych w prestiżowych wydawnictwach światowych szczeciński naukowiec połączył – jak czytamy w uzasadnieniu – analizy dynamiki wybrzeży południowego Bałtyku, z szerokim ujęciem długookresowych trendów i parametryzacji strat powodziowych w obszarach europejskich. Opracowania prof. Terefenko stanowią istotny wkład do wiedzy w zakresie metod monitoringu i analizy zagrożeń naturalnych, której wykorzystanie pozwala planować inwestycje wspierające zarówno lokalne systemy ochrony wybrzeża, jak i europejskie strategie adaptacji do zmian klimatu.
Od dwudziestu pięciu lat Kapituła Zachodniopomorskiego Klubu Liderów Nauki kieruje się ustalonymi od początku zasadami przy nagradzaniu Zachodniopomorskimi Noblami. Brane są pod uwagę tylko efekty badawcze uznane za wybitne, poprzedzone publikacjami w najbardziej prestiżowych w świecie czasopismach naukowych, tylko innowacyjne rozwiązania już wdrożone w praktyce albo czekające na wykorzystanie w gospodarce. Tak było i tym razem. Wspomnijmy tylko, że z silnikiem zaprojektowanym przez dra Marcina Wardacha, zbudowanym w szczecińskiej firmie mPower Sp. z o.o., pływają łodzie po wodach Polski Niemiec, Austrii, Węgier, także z w Malezji. Nowatorska metoda kolejnego tegorocznego laureata – dr. Adama Zielińskiego, potwierdzona została testami przeprowadzonymi w dwóch niezależnych ośrodkach badawczych w USA.
Naukowiec otrzymał projekt badawczo-rozwojowy wspólnie z Auburn University i University of Texas at Austin finansowany przez Texas Department of Transportation na normalizację metody PST w standardzie AASHTO, normach obowiązujących i stosowanych w Stanach Zjednoczonych, które publikują wytyczne do projektowania i wykonywania autostrad, mostów, dróg i innych obiektów transportowych.
Metoda ta została też wdrożona do ekspertyz technicznych m.in. w Grupie Azoty ZA Kędzierzyn. Dodajmy też, że nagrodzony patent dr Doroty Kostrzewy-Nowak zakupiła firma „MAP YOUR DNA”, a opublikowaną przez wydawnictwo Routledge książkę dr Aleksandry Grzemskiej może dzisiaj kupić każdy czytelnik na świecie.
Tegoroczne Zachodniopomorskie Noble mogły być wręczone dzięki fundatorom i sponsorom: Wojewodzie Zachodniopomorskiemu, Prezydentowi Miasta Szczecin, Kolegium Rektorów oraz Zachodniopomorskiemu Klubowi Liderów Nauki.©℗
Elżbieta BRUSKA
