Pamiętajmy o Polakach, którzy ratowali Żydów. Uroczystości na cmentarzu

IPN odnowił grób Witalisa Łukasiewicza. Fot. Marcin Górka  

Na poniedziałek przypada Narodowy Dzień Pamięci Polaków ratujących Żydów pod okupacją niemiecką. W Szczecinie uczciliśmy ten dzień na Cmentarzu Centralnym, między innymi przy nagrobku „Sprawiedliwego wśród Narodów Świata” Witalisa Łukasiewicza.

Spotkali się tam dyrektor szczecińskiego oddziału Instytutu Pamięci Narodowej Krzysztof Męciński, Róża Król - przewodnicząca szczecińskiego oddziału Towarzystwa Społeczno-Kulturalnego Żydów w Polsce, a także potomkowie Witalisa Łukasiewicza: Przemysław i Janusz Łukasiewicz.

W okupowanym przez Niemców Lwowie, w  1942 roku Maurycy Liebes przeprowadził przez bramę getta swojego syna, Romka i poprosił Witalisa Łukasiewicza o przechowanie go. Ten ukrył chłopca  w swoim mieszkaniu. Rodzina Łukasiewiczów musiała później jeszcze dwukrotnie zmieniać dla niego kryjówkę. Po wyzwoleniu miasta Roman Liebes wyjechał do Krakowa, a stamtąd przeprowadził się do Szczecina.

- Na tym cmentarzu pochowanych jest 19 „Sprawiedliwych wśród Narodów Świata”, a to ich kolejny grób odnowiony przez szczeciński oddział Instytutu Pamięci Narodowej – podkreślił dyrektor Krzysztof Męciński. - Na Pomorzu Zachodnim osiedliło się ich około 50, a medale „Sprawiedliwych wśród Narodów Świata” otrzymało w sumie ponad 7 tys. Polaków. A ilu było takich Polaków rzeczywiście – trudno powiedzieć, ale szacuje się, że mogło to być nawet milion osób. Przed wojną w naszym kraju żyło ok. 3 mln 300 tys. Polaków narodowości żydowskiej, około 13 procent z nich przeżyło wojnę i holocaust w dużej mierze dzięki takim osobom, jak Witalis Łukasiewicz.

- Ten pomnik przetrwa lata. Niech będzie on świadectwem dla młodych ludzi, którzy będą szukać w internecie kim był „Sprawiedliwy wśród Narodów Świata”. Dowiedzą się wtedy, że w tym strasznym czasie, gdy za pomoc bliźnim, sąsiadom groziła kara śmierci, nasz dziadek miał odwagę pomóc swojemu przyjacielowi pomóc w przechowaniu syna – mówił wnuk Witalisa Łukasiewicza, Janusz Łukasiewicz.

Janusz Łukasiewicz został odtwórcą głównej roli w filmie przemyskiego reżysera Roberta Młynarskiego „Zablokowany most” o likwidacji getta w Przemyślu. Niemiecki major Maks Lidtke ocalił wówczas życie wielu przemyskim Żydom, za co po wojnie został jednym ze „Sprawiedliwych wśród Narodów Świata”. Film będzie miał swoją premierę 8 kwietnia.

Po krótkiej uroczystości przy grobie Witalisa Łukasiewicza – złożeniu kwiatów i zapaleniu zniczy, dyrektor Krzysztof Męciński i Róża Król udali się na inne groby „Sprawiedliwych wśród Narodów Świata” pochowanych na Cmentarzu Centralnym w Szczecinie.

Narodowy Dzień Pamięci Polaków ratujących Żydów pod okupacją niemiecką został ustanowiony w 2018 roku przez parlament z inicjatywy prezydenta Andrzeja Dudy. 24 marca jest datą symboliczną, gdyż tego dnia w 1944 roku dokonano egzekucji na bł. Rodzinie Ulmów. Nad ranem w Markowej niemieccy żandarmi zamordowali ośmioro Żydów oraz ukrywających ich Józefa Ulmę i będącą w zaawansowanej ciąży jego żonę Wiktorię. Niemcy zabili też szóstkę ich dzieci.

(as)