Wspólne czytanie „Iliady” Homera odbyło się w piątek (22 marca) w Książnicy Pomorskiej w Szczecinie oraz w dziesiątkach miast całego świata. Wydarzenie w ramach Europejskiego Festiwalu Łaciny i Greki, organizowanego przez Uniwersytet w Lyonie, pojawiło się nie tylko w Europie. Do akcji dołączyło ponad 6 tysięcy lektorów we Francji, Wielkiej Brytanii, Hiszpanii, Włoszech, Grecji, a nawet Kanadzie, Korei Południowej, Madagaskarze, Australii, Argentynie i wielu innych krajach.
Szczecińskie wydarzenie, którego publicznością była prawie wyłącznie młodzież, zaczęło się od odczytania przez dr Małgorzatę Cieśluk inwokacji „Iliady” w oryginalnej wersji, po starogrecku. Przy okazji specjalistka od historii antycznej wspomniała kilka faktów na temat utworu.
– W każdym wersie „Iliady” jest sześć sylab z akcentem, przez co nazywa się to heksametrem, bo heks to po grecku sześć – wyjaśniała dr Cieśluk. – Łącznie jeden wers to dwanaście do siedemnastu sylab, a wersów razem jest około piętnastu i pół tysiąca. Początkowo były układane i wykonywane z pamięci, bez użycia pisma. Powstały, kiedy Grecy nie korzystali jeszcze z pisma, a chcieli utrwalać swoje opowieści.
Aby pomóc przenieść realia Grecji okresu archaicznego (VIII-V w. p.n.e., wtedy powstały utwory Homera) na dzisiejszy grunt, dr Cieśluk wpadła na ciekawe porównanie.
– Można powiedzieć, że „Iliada” przypominała serial w odcinkach – powiedziała. – Dlaczego? Ponieważ jednorazowe przedstawienie całości zajęłoby ponad dobę. Zresztą Grecy znali całą historię i woleli wysłuchiwać jedynie swoich ulubionych fragmentów. Tak jak my nie oglądamy naszego ulubionego serialu od początku, bo wystarczy nam obejrzeć ulubiony odcinek.
Dalej, uczestnicy spotkania mogli się przekonać, jaki wpływ na odbiór tekstu ma wybór tłumaczenia. Odczytane zostały cztery różne tłumaczenia jednego fragmentu, opisującego pojedynek Parysa i Menelaosa. Każda z wersji różniła się pewnymi szczegółami – zarówno od innych tłumaczeń, jak i od oryginału. W ten sposób słuchacze przekonali się, że jedyny absolutnie niezawodny sposób na poznanie tekstu w obcym języku, opiera się na jego znajomości. Nie umniejsza to roli tłumaczeń, jednak wskazuje, że są one w pewnym stopniu interpretacją oryginału.
Pojawiło się też kilka drobnych szczegółów, których mogli nie znać ci, którzy poznali jedynie fragmenty „Iliady”. Na przykład tekst nie opowiada do końca historii wojny trojańskiej, ponieważ nie jest ona głównym tematem utworu, a w oryginalnej wersji Parys występuje pod imieniem Aleksander.
Czytaniu towarzyszyły krótkie wystąpienia – prowadzone zarówno przez akademickich ekspertów, jak i studentów. W ich trakcie zebrani mogli się dowiedzieć, że Trojanie byli dla Greków barbarzyńcami, jednak greckie pojęcie barbarzyńcy oznaczało jedynie kogoś mówiącego innym językiem – przez to traktowali ich jako inną, ale równą sobie kulturę. Wspomniano też o wpływie mitologii greckiej na inne epoki historii. W tym celu pokazana została mapa Pomorza z XVIII wieku, na której cała historia Szczecina i regionu została symbolicznie przedstawiona pod postacią greckich bogów i herosów.
Obecni na spotkaniu uczniowie liceów brali aktywny udział – zarówno jako lektorzy przy niektórych fragmentach „Iliady”, czy też jako uczestnicy quizu, w którym szukali różnic między tłumaczeniami greckiego tekstu. ©℗
(NaP)
Na zdjęciu: W Książnicy Pomorskiej czytano w piątek „Iliadę” Homera.
Fot. Marta Teszner
