Pod koniec lat 30. XX wieku Szczecin był miastem bardzo nowoczesnym, miał wyższy procent mieszkań z łazienkami niż stolica Francji - między innymi o tym mówiono podczas Międzynarodowego Dnia Archiwów w Archiwum Państwowym w Szczecinie. Impreza została zorganizowana pod hasłem "Architektoniczny Szczecin".
- Co roku mamy inny tematykę Dnia Archiwów. Pokazywaliśmy dokumentację zakładów "Dana", pokazywaliśmy dokumentację "Junaka" - mówił prof. Krzysztof Kowalczyk, dyrektor AP w Szczecinie. - Tym razem pokazujemy architekturę - bo mamy stosowną dokumentację w naszym archiwum, także dokumentację budynków powstałych przed 1945 rokiem, na przykład willi na Pogodnie, budynków urzędu, instytucji. Akta nadzoru budowlanego cieszą się na co dzień największym zainteresowaniem urzędników.
Dyrektor AP przyznał, że coraz częściej do archiwów zaglądają szczecinianie, których interesują nie tylko budowlane aspekty ich mieszkań, ale też historię tych miejsc, również historia sprzed drugiej wojny światowej, gdy Szczecin miał charakter prowincjonalno - mieszczański. Do archiwum trafiają też zapytania genealogiczne od Niemców, potomków ludzi, którzy mieszkali tutaj przed zakończeniem drugiej wojny światowej.
- Dziś pokazujemy wybraną topografię i lokalizacje budynków, na przykład Archiwum Państwowego - dodawał Krzysztof Kowalczyk. - Wtedy nie było ani techniki komputerowej, ani techniki 3D, architekci musieli poświęcić dużo uwagi projektom, one są bardzo dokładnym odwzorowaniem. Ciekawym zjawiskiem jest bardzo dobra jakość papieru sprzed 1945 roku.
Prof. Paweł Gut podczas swojego wykładu opowiadał o tym, że w latach 70. XIX wieku Szczecin przestał być twierdzą, co pozwalało stawiać murowane budynki także poza jego murami. Wtedy miasto zaczęło się bardzo szybko rozrastać. W tym samym czasie rozwijały się miasta satelickie. Ciekawostka: dzielnice takie jak Grabowo, obejmujące dziś m.in. ul. Parkową czy ul. Emilii Plater, to były przez pewien okres osobne miasta z własnym prawami.
- Potem wchłonął Szczecin te miejscowości jako swoje dzielnice - opowiadał Paweł Gut. - Wchłonął Grabowo, Drzetowo, Niebuszewo. Szczecin rozwijał się i przed pierwszą wojną światową, i po niej, choć dosięgały go poważne kryzysy. Władze miejskie podczas kryzysów poprzez roboty publiczne starały się rozwijać miasto, wtedy powstawały nowe dzielnice mieszkaniowe, aby zapewnić lepsze warunki mieszkańcom. W okresie Wielkiego Kryzysu powstaje dzielnica mieszkaniowa przy dworcu kolejowym Szczecin Niebuszewo, czyli bloki przy ul. Orzeszkowej, Asnyka, Niemcewicza. Pod koniec lat 30. Szczecin należy do najnowocześniejszych miast na terenie Niemiec, a nawet na terenie Europy. Wtedy 39 proc. mieszkań w Szczecinie ma łazienki w pełnym tego słowa rozumieniu, czyli toaletę, umywalkę, wannę lub prysznic. W Paryżu jest tylko 25 procent.
Wykładowi Pawła Guta z uwagą przysłuchiwała się pełna sala gości. Wygląda na to, że lokalna społeczność jest ciekawa wiedzy, którą posiadają szczecińscy archiwiści. Pracownicy archiwum zorganizowali również oprowadzenie po całym budynku,.
Na miejscu można było kupić publikacje AP w Szczecinie - poświęcone między innymi "Solidarności", archiwom rodzinnym, twórcy Instytutu Historii na Uniwersytecie Szczecińskim Henrykowi Lesińskiemu czy motocyklom marki "Junak".
Międzynarodowy Dzień Archiwów (MDA) został ustanowiony w 2007 r. podczas 16. Międzynarodowego Kongresu Archiwów w Kuala Lumpur na dzień 9 czerwca. Święto upamiętnia utworzenie w 1948 r. Międzynarodowej Rady Archiwów (ICA) pod auspicjami UNESCO. W tym roku świętowany był już po raz siedemnasty.
©℗
Alan Sasinowski
