Telefoniczny dyżur z Arturem Kwiatkowskim, starszym inspektorem pracy z Okręgowego Inspektoratu Pracy w Szczecinie, cieszył się dużym zainteresowaniem naszych Czytelników, którzy przez dwie godziny telefonicznego dyżuru pytali o kwestie legalnego zatrudnienia zagranicznych pracowników, głównie tych, którzy przybyli w ostatnim czasie do naszego kraju z Ukrainy. Inspektor pracy odpowiadał także na pytania tych pracowników ze wschodu, którzy już znaleźli pracę w naszym regionie oraz pracodawców, którzy chętnie – i szybko – chcą dać etat uchodźcom. Oto pełna relacja z czwartkowej gorącej linii.
– Od stycznia otrzymuję niższe wynagrodzenie „na rękę”, ale warunki umowy o pracę nie zmieniły się, pracodawca tłumaczy się, że to kwestia podatków. Czy może mi pan pomóc w tej kwestii?
Artur Kwiatkowski: – Państwowa Inspekcja Pracy kontroluje przestrzeganie przepisów prawa pracy, bezpieczeństwa i higieny pracy, a od roku 2007 także legalność zatrudnienia. W zakresie ustalenia prawidłowości naliczania i pobierania zaliczek na podatek dochodowy powinna pani zasięgnąć rady w urzędzie skarbowym lub na infolinii Krajowej Administracji Skarbowej.
– Jestem Ukrainką, która niezbyt dobrze mówi po polsku – gdzie mogę uzyskać porady dotyczącej prawa pracy w języku ukraińskim?
A.K. – Bezpłatne porady prawne w języku ukraińskim są udzielanie za pośrednictwem infolinii Państwowej Inspekcji Pracy od poniedziałku do piątku w godzinach 9-15 pod numerem telefonu: 89-333-17-41, na stronie internetowej pip.gov.pl są dostępne także do bezpłatnego pobrania broszury w pani języku ojczystym.
– Czy pismo informujące PIP o nieprawidłowościach w zakładzie pracy, np. niewypłaceniu wynagrodzenia może być napisane po ukraińsku albo rosyjsku?
A.K. – Tak – tłumaczenie treści skargi zostanie dokonane przez Państwową Inspekcję Pracy i sprawa zostanie zbadana przez właściwego inspektora.
– Czy zostały wprowadzone jakieś nowe rozwiązania prawne dotyczące zatrudniania uchodźców z Ukrainy?
A.K. – Z mocą od 24.02.2022 r. weszła w życie ustawa z 12 marca 2022 r. o pomocy obywatelom Ukrainy w związku z konfliktem zbrojnym na terytorium tego państwa. Ustawa ta pozwala obywatelom Ukrainy oraz ich współmałżonkom – nawet jeśli nie mają obywatelstwa ukraińskiego – w przypadku bezpośredniego wjazdu do Polski z terenu Ukrainy przebywać na terenie Polski w okresie 18 miesięcy liczonych od 24.02.2022 r. Powyższe oznacza, że pobyt będzie legalny aż do drugiej połowy sierpnia 2023 r. Pozostaje mieć nadzieję, że do tego czasu wojna się zakończy i Ukraina będzie mogła przystąpić od odbudowy swojego kraju.
– Jak można zatrudnić na dzień dzisiejszy obywatela/obywatelkę Ukrainy najszybciej i najprościej?
A.K. – Pracodawca, który chce zatrudnić obywatela Ukrainy, musi powiadomić – w terminie 14 dni od dnia podjęcia pracy przez takiego cudzoziemca – powiatowy urząd pracy właściwy ze względu na jego siedzibę. Powiadomienie odbywa się elektronicznie za pośrednictwem tzw. systemu teleinformatycznego praca.gov.pl.
W powiadomieniu pracodawca wskazuje dane dotyczące m.in. jego nazwy, siedziby, numery identyfikacyjne REGON i NIP, a ponadto podaje dane dotyczące zatrudnianego cudzoziemca. Jest to bardzo korzystne rozwiązanie, gdyż „standardowo” najpierw należy złożyć oświadczenie o powierzeniu wykonywania pracy cudzoziemcowi w powiatowym urzędzie pracy i dopiero jak urząd to oświadczenie zarejestruje, można podjąć pracę.
– Czy obywatel Ukrainy może prowadzić działalność gospodarczą w Polsce?
A.K. – Osoby, które przybywały do Polski po 24.02.2022 roku mogą podejmować i wykonywać działalność gospodarczą na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej na takich samych zasadach jak obywatele polscy. Uprawnienie, o którym mowa wyżej, przysługuje pod warunkiem uzyskania przez obywatela Ukrainy numeru PESEL.
– Czy mogę zatrudnić cudzoziemca, który posiada Kartę Polaka? Jakie wymagania trzeba spełnić?
A.K. – Cudzoziemiec, który posiada Kartę Polaka, jest zwolniony z obowiązku posiadania zezwolenia na pracę czy rejestracji oświadczenia w powiatowym urzędzie pracy. Należy jednak pamiętać, że jego pobyt na terenie naszego kraju musi być legalny – to znaczy, że Karta Polaka nie jest dokumentem tożsamości, a tylko potwierdza przynależność do narodu polskiego – aby móc przekraczać granice i przebywać w Polsce, potrzebny jest paszport.
– Jestem Ukrainką, przed ucieczką z mojego kraju udało mi się jeszcze uzyskać polską wizę z zapisem „cel turystyczny”. Słyszałam, że nie będę mogła podjąć pracy.
A.K. – Zapisy specustawy pozwalają w takim przypadku podjąć zatrudnienie na terenie naszego kraju. Jest to wyjątek wprowadzony z uwagi na wyjątkowe okoliczności.
– Potrzebuję niani do opieki nad dzieckiem. Słyszałam, że zatrudniając nianię, część kosztów mogę mieć zrefundowaną, czy to prawda? Jak mam to zrobić?
A.K. – Rzeczywiście są przepisy, które umożliwiają refundację części kosztów osobom zatrudniającym nianię. Zasady organizowania i funkcjonowania takiej opieki regulują przepisy ustawy z dnia 4 lutego 2011 r. o opiece nad dziećmi w wieku do lat 3. Ustawa określa warunki, jakie muszą spełnić rodzice i niania, aby można było korzystać z refundacji części kosztów. W myśl ustawy, nianią jest osoba fizyczna sprawująca opiekę nad dziećmi na podstawie umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z przepisami Kodeksu cywilnego stosuje się przepisy dotyczące zlecenia – jest to tzw. umowa uaktywniająca. Umowa uaktywniająca jest zawierana w formie pisemnej między nianią a rodzicami albo rodzicem samotnie wychowującym dziecko.
Umowa uaktywniająca określa w szczególności: strony umowy, cel i przedmiot umowy, czas i miejsce sprawowania opieki, liczbę dzieci powierzonych opiece, obowiązki niani, wysokość wynagrodzenia oraz sposób i termin jego wypłaty, czas, na jaki umowa została zawarta, warunki i sposób zmiany, a także rozwiązania umowy. Co ważne, za nianię składki na ubezpieczenia: emerytalne, rentowe i wypadkowe oraz na ubezpieczenie zdrowotne opłaca: Zakład Ubezpieczeń Społecznych – od podstawy stanowiącej kwotę nie wyższą niż 50 procent wysokości minimalnego wynagrodzenia za pracę ustalonego zgodnie z przepisami o minimalnym wynagrodzeniu za pracę, rodzic (płatnik składek) – od podstawy stanowiącej kwotę nadwyżki nad kwotą 50 proc. minimalnego wynagrodzenia. Za nianię, która przystąpiła dobrowolnie na swój wniosek do ubezpieczenia chorobowego, składki na to ubezpieczenie opłaca rodzic – na zasadach określonych dla zleceniobiorców w przepisach o systemie ubezpieczeń społecznych.
Zakład Ubezpieczeń Społecznych opłaca składki, w przypadku gdy spełnione są łącznie następujące warunki: niania została zgłoszona przez rodzica do ubezpieczeń społecznych i ubezpieczenia zdrowotnego, rodzice albo rodzic samotnie wychowujący dziecko są zatrudnieni, świadczą usługi na podstawie umowy cywilnoprawnej stanowiącej tytuł do ubezpieczeń społecznych, prowadzą pozarolniczą działalność lub działalność rolniczą, dziecko nie jest umieszczone w żłobku, klubie dziecięcym oraz nie zostało objęte opieką sprawowaną przez dziennego opiekuna.
W 2022 roku wynagrodzenie minimalne wynosi 3010 zł brutto. W związku z tym dofinansowanie obejmuje składki od wynagrodzenia niani nieprzekraczającego kwoty 1505 zł. Jeśli niania zarabia więcej, to od nadwyżki wynagrodzenia składki opłaca rodzic.
– Jestem Gruzinem, dostałem do podpisu umowy w języku polskim i rosyjskim. Nie znam zbyt dobrze ani polskiego, ani rosyjskiego. Co mogę zrobić? Boję się, że tam będzie coś napisane i nie dostanę pieniędzy za pracę…
A.K. – Powinien pan porozmawiać z pracodawcą, że nie zna pan tych języków i prosi pan o przetłumaczenie umowy na gruziński. Umowy o pracę czy umowy-zlecenia zawierane z cudzoziemcami powinny być zawarte w formie pisemnej i w języku zrozumiałym dla cudzoziemca. Jeżeli rozmowa nie przyniesie rezultatu, może pan złożyć skargę do Państwowej Inspekcji Pracy. Inspektor pracy przeprowadzi czynności kontrolne i wyda zalecenia usunięcia nieprawidłowości.
– Jestem Ukraińcem, mam wizę uprawniającą do pracy w Polsce – to wiza wystawiona przez polskiego konsula we Lwowie. Od pięciu miesięcy pracuję w Polsce, ale wiza kończy swoją ważność za trzy tygodnie. Co mogę zrobić?
A.K. – Ważność wiz krajowych obywateli Ukrainy, które kończą się po 24.02.2022 r., została przedłużona do 31.12.2022 roku. Nie musi pan wracać do swojego kraju celem przedłużenia ważności wizy.
– W ubiegłym roku był omijany zakaz handlu w niedziele – ludzie szli w niedziele do supermarketu, który stał się „pocztą”. Czy coś zostało zrobione w tym zakresie?
A.K. – Zgodnie z nowelizacją ustawy o zakazie handlu w niedziele i święta w placówkach handlowych – aktualnie placówki pocztowe mogą być otwarte – pod warunkiem, że ich przeważającą działalnością będzie właśnie ta działalność pocztowa. Pod pojęciem „przeważająca” należy rozmieć, że stanowi ona co najmniej 40 procent miesięcznego przychodu ze sprzedaży detalicznej w rozumieniu ustawy z dnia 6 lipca 2016 r. o podatku od sprzedaży detalicznej. Ponadto przedsiębiorcy zostali zobowiązani do prowadzenia ewidencji miesięcznego przychodu ze sprzedaży.
Katarzyna LIPSKA-SOKOŁOWSKA
Porady w Okręgowym Inspektoracie Pracy – osobiście, e-mailowo, telefonicznie
Z inspektorami pracy można spotkać się osobiście w siedzibie Okręgowego Inspektoratu Pracy w Szczecinie przy ul. Pszczelnej 7 (pokój nr 1) w poniedziałki w godz. 10-18 oraz od wtorku do piątku w godz. 10-15. W siedzibie Oddziału w Koszalinie przy ul. Piłsudskiego 55 udzielane są w pokoju nr 1 – od poniedziałku do piątku w godz. 10-15.
O kwestie związane z prawem pracy oraz BHP można również pytać telefonicznie pod szczecińskim numerem telefonu: 91 431 19 29 – od poniedziałku do piątku w godzinach 9-15.
Z poradnictwa prawnego można również skorzystać w formie zdalnej poprzez pocztę elektroniczną. Zapytania trzeba przesyłać na adres: kancelaria@szczecin.pip.gov.pl oraz koszalin@szczecin.pip.gov.pl.
Wykładnię przepisów dotyczących prawa pracy można także uzyskać pisemnie – wystarczy wysłać tradycyjny list na adres: Okręgowy Inspektorat Pracy w Szczecinie, ul. Pszczelna 7, 71-663 Szczecin; Okręgowy Inspektorat Pracy w Szczecinie, Oddział w Koszalinie, ul. Piłsudskiego 55, 75-502 Koszalin.
Porady udzielane są także telefonicznie przez Centrum Poradnictwa Państwowej Inspekcji Pracy, również w języku ukraińskim:
801 002 006 – dla osób dzwoniących z telefonów stacjonarnych
459 599 000 – dla osób dzwoniących z telefonów komórkowych
89 333 17 41 – питань законності працевлаштування громадян України.
