Rozmowa z prof. dr hab. Barbarą Wiszniewską, kierownikiem Katedry i Zakładu Histologii i Embriologii Pomorskiego Uniwersytetu Medycznego w Szczecinie
– Podjęli się państwo niezwykle nowatorskiego przedsięwzięcia, jak bardzo w związku z nim zmieniła się dydaktyka w zakresie przedmiotu histologia?
– Histologia jest przedmiotem, na którym student I roku kierunku lekarskiego, lekarsko-dentystycznego oraz innych kierunków medycznych zapoznaje się z prawidłową morfologią tkanek oraz narządów człowieka. Na preparatach histologicznych studenci uczą się w pierwszej kolejności rozpoznawać tkanki człowieka oraz jak komórki układają się w danych tkankach. Rozpoznawanie tkanek możliwe jest przy wykorzystaniu mikroskopu świetlnego, gdzie największym obiektywem jest powiększenie stukrotne, a przy dziesięciokrotnym powiększeniu okularu uzyskujemy obraz powiększony około tysiąckrotnie. Mikroskop świetlny nie daje nam możliwości „zajrzeć” w głąb tkanki, lecz obserwujemy obraz na preparacie, m.in. cytoplazmę, jądro komórkowe, struktury powierzchniowe, włókna obecne pomiędzy komórkami. Po zapoznaniu się z morfologią tkanek, w dalszych etapach nauki studenci zapoznają się z budową narządów, które wchodzą w skład układów, np. oddechowego, pokarmowego, płciowego męskiego, żeńskiego, limfatycznego. W różnych narządach bowiem występować mogą różne rodzaje tkanek: nabłonkowa, łączna, tłuszczowa, ale też tkanka chrzęstna, kostna, mięśniowa gładka i szkieletowa, a także nerwowa. Aby móc rozpoznać i ocenić morfologię danego narządu, student musi umieć rozpoznać poszczególne tkanki.
– Histologia to podobno najtrudniejszy przedmiot na pierwszym roku studiów medycznych?
– Histologia jest nauką, która naucza prawidłowej budowy tkanek oraz narządów, stanowiąc podstawę do nauki patomorfologii na drugim i trzecim roku, gdzie studenci mają już do czynienia z tkanką zmienioną chorobowo. Histologia uważana jest przez studentów za trudny przedmiot, ale staramy się wpoić im zasadę, że budowa danej komórki, tkanki czy narządu zawsze będzie odzwierciedlała jej funkcje. Nauczamy również cytofizjologii, czyli funkcji, jaką komórka pełni w warunkach fizjologicznych. W ramach prowadzonego przedmiotu nauczamy również embriologii, która nierozerwalnie związana jest z histologią, a dotyczy kolejnych etapów rozwoju zarodka i płodu człowieka. W trakcie życia prenatalnego i postnatalnego różnicowaniu ulegają poszczególne komórki organizujące się w tkanki, a później w narządy. Dlatego nauczany przedmiot wiąże się z innymi dziedzinami, nie tylko podstawowymi, jak fizjologia człowieka czy biochemia, ale również wiedza ta będzie wykorzystywana w przedmiotach klinicznych.
– Dotychczasowa nauka w oparciu o obserwacje na mikroskopach została znacząco wzbogacona.
– Do października bieżącego roku akademickiego studenci mieli do dyspozycji wyłącznie mikroskopy świetlne, co może być zaletą, uczy ich bowiem pracy z mikroskopem, przy wykorzystaniu tradycyjnych preparatów histologicznych. Na kierunku lekarskim i lekarsko-dentystycznym obowiązują standardy kształcenia, a studentów kierunku lekarskiego obowiązuje umiejętność pracy z mikroskopem świetlnym. Dlatego też w naszej zmodernizowanej sali student ma nadal dostęp do mikroskopu.
Przy dużym wsparciu merytorycznym i rzeczowym prof. Bogusława Machalińskiego, rektora PUM, możliwe było zmodernizowanie sali dydaktycznej dla studentów tak, aby mogli być uczeni przedmiotu z zastosowaniem najnowszych rozwiązań technicznych. Służyć to ma podniesieniu jakości kształcenia, a przede wszystkim pozwoli studentom łatwiej osiągnąć zakładane efekty kształcenia zawarte w programie przedmiotu. Dlatego właśnie dzięki inicjatywie pana rektora, a także przy ogromnym zaangażowaniu pani dr Aleksandry Wilk, adiunkt w zakładzie i przy udziale uczelnianych jednostek, takich jak Dział Informatyki, którym kieruje pan Krzysztof Kozakowski, Dział Aparatury, Dział Techniczny powstała bardzo nowoczesna sala ćwiczeń i sala seminaryjna.
– Po wejściu do tej sali ogromne wrażenie robi duża liczba komputerów, monitorów, mikroskopów i tablic interaktywnych.
– Do dyspozycji mamy salę, w której znajdują się 72 stanowiska z komputerami oraz monitorami dla studentów. Korzystać z niej zatem mogą jednocześnie cztery grupy ćwiczeniowe, tzn. dwie seminaryjne liczące do 36 osób. Dotychczas objaśnienie każdemu studentowi preparatu, na ćwiczeniu z czterema, pięcioma czy sześcioma preparatami wymagało od asystenta dużego wysiłku. Obecne wyposażenie nie tylko uatrakcyjniło zajęcia, ale także znacznie je usprawniło. Każdy nauczyciel akademicki ma bowiem na swoim stanowisku jednostkę komputerową, w której znajduje się cały zestaw cyfrowych obrazów z wcześniej zeskanowanych preparatów histologicznych. Nadmienić tu należy, że bazę cyfrowych preparatów posiadamy dzięki uprzejmości pana Szymona Pięty, przedstawiciela firmy Sysmex Polska. Każdy student na swoim komputerze ma również dostęp do tych cyfrowych obrazów, które ma możliwość obejrzeć na ekranie monitora, powiększać, przesuwać i rozpoznawać detale, na znacznie większej powierzchni, niż ta widziana w mikroskopie. Każdy asystent ma również do dyspozycji mikroskop cyfrowy, za pomocą którego może zaprezentować studentom nowo przygotowany, tradycyjny preparat histologiczny, wybarwiony nowoczesnymi metodami, a jego obraz jest widoczny na monitorach studentów.
Jednocześnie przy stanowisku każdy nauczyciel akademicki ma do dyspozycji tablicę interaktywną, na której wyświetla kolejno obrazy omawianych tkanek czy narządów, które studenci równocześnie obserwują na swoich monitorach. Dzięki możliwościom stworzonym przez tablice asystent precyzyjnie wskazuje najmniejszy nawet detal dotyczący omawianego zagadnienia. Z tablicą interaktywną zsynchronizowane są monitory studentów. Niewątpliwie usprawniło to pracę nauczyciela akademickiego, ale przede wszystkim umożliwiło studentom bardziej przyjazny odbiór obrazów histologicznych wraz ze szczegółami, co nie zawsze jest możliwe w przypadku oglądania obrazu w mikroskopie.
Na każdym stole dla 16 osób stoi 16 komputerów, 16 monitorów oraz 8 mikroskopów świetlnych. Modernizacja sali ćwiczeń wymagała ogromu pracy, ale przede wszystkim synchronizacji działań wielu ekip, zarówno uczelnianych, jak i firm zewnętrznych.
– Sala jest naprawdę imponująca, kiedy została otwarta?
– Pierwsze zajęcia z tym wyposażeniem odbyły się w trzecim tygodniu października. Nasz system jest najnowocześniejszy, nie tylko w skali Polski, ale jest ewenementem na terenie Europy. Nowatorskie rozwiązanie polega na tym, że zajęcia mogą być prowadzone niezależnie w czterech grupach, jak i również nauczyciel z jednego stanowiska może obsłużyć wszystkie stanowiska jednocześnie. Możliwość ta wykorzystywana jest podczas przeprowadzania kolokwiów praktycznych, co stwarza identyczne warunki dla każdego studenta. W niedalekiej przyszłości system ten umożliwi nam również weryfikowanie wiedzy studentów, poprzez przeprowadzanie kolokwiów i egzaminów pisemnych.
Urządzenie, które pozwoliło nam spiąć pracę wszystkich stanowisk jednocześnie, nosi nazwę matrix. Jest to unikalne rozwiązanie na skalę europejską, przygotowane specjalnie na nasze potrzeby. Niewątpliwie unowocześniliśmy nauczanie histologii. Podobny system, choć nie w takim zakresie, jest dotąd wykorzystywany do nauczania patomorfologii, co zostało wprowadzone przez prof. Wenancjusza Domagałę. Aktualnie jesteśmy tą jednostką, która ma najnowocześniejszy sprzęt dydaktyczny.
– Jest pani pełnomocnikiem rektora i przewodniczącą uczelnianego zespołu ds. zapewnienia jakości kształcenia. Nowatorskie rozwiązania też służą jej podnoszeniu.
– Każde rozwiązanie prowadzące do unowocześniania procesu dydaktycznego ma na celu podniesienie jakości kształcenia i zapewnienie studentom jak najlepszych warunków do osiągnięcia zakładanych efektów kształcenia w każdym przedmiocie, nie tylko przedklinicznym, ale i klinicznym. Obecny rektor kładzie szczególny nacisk na kwestię podniesienia innowacyjności uczelni, dlatego planuje się stopniowe wyposażanie innych jednostek dydaktycznych w podobnego typu rozwiązania. Od następnego roku akademickiego ruszy kierunek farmacja i dlatego też podjęte są już działania wyposażania w niezbędny i nowoczesny sprzęt jednostek dydaktycznych, które będą prowadziły zajęcia ze studentami tego kierunku.
Nasze przedsięwzięcie funkcjonuje doskonale, podniesiony został komfort pracy i studentów, i nauczycieli. Całe wyposażenie sali dydaktycznej zostało zakupione z funduszy uczelnianych. W uczelni funkcjonuje bowiem Senacka Komisja ds. Dydaktyki, w której został stworzony fundusz dydaktyczny, przeznaczony na cele dydaktyczne obejmujące wyposażanie sal dydaktycznych. Wszystkie sale dydaktyczne naszej uczelni wyposażone są w nowoczesne urządzenia multimedialne: rzutniki, komputery do ich obsługi, monitory, tablice, etc...
– Tę nowoczesność docenią nie tylko polscy, ale również zagraniczni studenci, PUM prowadzi bowiem kształcenie w języku angielskim dla obcokrajowców.
– Oprócz nauczania w języku polskim, w ramach English Programme prowadzimy zajęcia na kierunku lekarskim oraz lekarsko-dentystycznym w języku angielskim. Aktualnie na I roku studiów mamy około 90 studentów na kierunku lekarskim i ponad 20 na lekarsko-dentystycznym. Są to studenci z różnych stron: m.in. Szwecji, Norwegii, Niemiec, a na kierunku lekarskim są też studenci z grupy Asklepios, którą stworzył pan dziekan kierunku lekarskiego.
Studentów Programu Anglojęzycznego obowiązuje taki sam program studiów i wobec nich mamy te same zasady weryfikacji osiąganych efektów kształcenia. Studenci English Programme, podobnie jak nasi rodzimi studenci, są zadowoleni z nowoczesnych rozwiązań nauczania histologii.
– Dziękuję za rozmowę.
Rozmawiała Elżbieta KUBERA
