Podczas dyskusji na temat szyku wyrazów w zdaniu jedna ze słuchaczek zadała mi pytanie: Czy to prawda, że spójnik więc nie może stać na początku zdania podrzędnego? Zdumiałam się, bo nigdy nie słyszałam, żeby ów spójnik miał takie ograniczenia składniowe. Ale gdy spytałam o to znajomą redaktorkę, okazało się, że w jej wydawnictwie też przestrzega się zasady niestawiania więc na początku zdania podrzędnego.
Tymczasem w „Wielkim słowniku poprawnej polszczyzny” PWN w haśle więc czytamy: ‘spójnik wprowadzający zdanie podrzędne’. Podane cytaty nie pozostawiają wątpliwości co do jego miejsca w zdaniu: „Było gorąco, więc szybko się zmęczyliśmy”; „Przyjdę później, więc będę krócej”. Zatem odpowiedź na wątpliwości słuchaczki jest jedna: to nieprawda, że spójnik więc nie może rozpoczynać zdania podrzędnego.
Sformułujmy jednak to pytanie inaczej: Czy spójnik więc może stać w innym miejscu niż na początku zdania podrzędnego? Oczywiście! W polszczyźnie szyk wyrazów jest swobodny, możemy je prawie dowolnie przestawiać w zależności od intencji: „Rozpadało się na dobre, postanowiliśmy więc wrócić do hotelu”; „Wychodził rano, wracał wieczorem, wiele godzin spędzałyśmy więc z córką same”. Gdyby w obu tych zdaniach spójnik więc rozpoczynał człon podrzędny, to też nie byłoby w nich błędu składniowego.
Bardzo ciekawy przykład ilustrujący możliwości spójnika więc podała korespondentka poradni językowej PWN. Zdanie brzmiało tak: „Ponieważ więc na wielkanocnym stole królować będzie szynka, niech nie zabraknie i chrzanu”. Wątpliwości korespondentki dotyczyły szyku tego zdania i miejsca spójnika więc. Z uzyskanej odpowiedzi wynikało, że więc łączy to zdanie z poprzednim (które jednak nie zostało przytoczone), zatem jest zbudowane poprawnie. Wniosek z tego, że spójnik więc może zajmować w zdaniu takie miejsce, na jakim chcemy go umieścić.
I oczywiście może rozpoczynać każde zdanie! Także to, które nie jest poprzedzone innym (chociaż mamy w głowie szkolną przestrogę, że „zdania nie zaczyna się od więc”). Zwykle zdania nie pojawiają się w oderwaniu od kontekstu, nawet jeśli ów kontekst jest oddalony. Szef może swoich pracowników powitać rano słowami: „A więc postanowione”, nawiązującymi do odległej w czasie dyskusji. „A więc wojna!” – to pierwsze słowa specjalnego komunikatu radiowego wygłoszonego 1 września 1939 roku. Gdy więc uczeń rozpoczyna zdanie od więc czy od a więc, to prawdopodobnie też nawiązuje do wcześniej omówionych treści.
Wniosek z tego taki, że jeśli wyraz więc jest spójnikiem sygnalizującym wynikanie, to może w tej funkcji zajmować różne miejsca w zdaniu. A jeśli jest partykułą modyfikującą sens zdania, to tym bardziej: „Chciałbym się z wami pożegnać. – A więc do zobaczenia za miesiąc”. Jednak w gruncie rzeczy jest nam obojętne, czy to spójnik, czy partykuła. Po prostu lubimy słowo więc. ©℗
Ewa KOŁODZIEJEK
