Zapewne każdy z piszących miał chwilę ortograficznego wahania i nie mógł znaleźć odpowiedzi na pytanie, jak pisać: wielką czy małą literą? Nawet znajomość reguł nie zawsze pomaga, bo te same wyrazy mogą pełnić w tekście różne funkcje: raz być nazwą własną, raz pospolitą. Trzeba więc niejednokrotnie samemu zadecydować, jakiej litery użyć.
O jedną z takich tekstowych sytuacji pyta nas korespondentka poradni językowej: „Czy udzielając z urzędu odpowiedzi innej instytucji o osobie trzeciej stosujemy zapis słowa pan/pani wielką czy małą literą? Wychodząc z założenia, że każdemu należy się szacunek”. Odpowiedź na to pytanie można znaleźć w regule ortograficznej, która jest sformułowana tak: „Wielką literą piszemy nazwy osób, do których się zwracamy w listach prywatnych i oficjalnych oraz urzędowych podaniach, a także nazwy osób bliskich adresatowi lub piszącemu. (…) Nazwy osób trzecich, jeśli te osoby są bliskie nam lub osobie, do której się zwracamy, także możemy wyróżnić wielką literą”. W piśmie urzędowym nie podkreślamy jednak żadnej bliskości (zwykle jej nie ma), więc wielka litera jest w nim zbędna. A szacunek wyrażamy w formach grzecznościowych pan, pani towarzyszących imieniu i nazwisku.
Inny problem ortograficzny ma druga korespondentka poradni, która pyta, jakiej litery użyć w skróconej nazwie własnej. Podaje taki przykład: „W Bielsku-Białej działa Towarzystwo Szkolne im. Mikołaja Reja, które w latach 90. założyło prywatne Liceum Ogólnokształcące im. Mikołaja Reja. Członkowie Towarzystwa (towarzystwa?) spotykają się co roku”. Wątpliwość pytającej rozstrzyga zasada 18.36 zapisana w „Wielkim słowniku ortograficznym PWN”: wielką literą można zapisać skrócone nazwy instytucji, których pełna nazwa została wymieniona wcześniej. Można, ale nie jest to konieczne, więc pisownia towarzystwa od małej litery też jest tu właściwa.
Wobec nierygorystycznie sformułowanej zasady to piszący podejmuje decyzję, jakiej litery użyć. Kolejny przykład korespondentki jest bardziej skomplikowany: „Forum Ekonomiczne w Karpaczu co roku otwiera prezentacja Raportu SGH i Forum Ekonomicznego. Nad Raportem (raportem?) pracują eksperci SGH i eksperci zewnętrzni. – Jesteśmy dumni z Raportu (raportu?) – mówił na otwarciu Forum (forum?) jego gospodarz”. Pierwsze zdanie cytatu jest niekłopotliwe: Forum Ekonomiczne to nazwa własna imprezy, a Raport SGH i Forum Ekonomicznego jest nazwą własną dokumentu, toteż wielkie litery są tu uzasadnione. Ale jak zapisać owe nazwy w zdaniu drugim i trzecim? Ja wybrałabym litery małe, bo Forum Ekonomiczne to także forum, czyli miejsce dyskusji, a Raport SGH to także raport, czyli pewien typ dokumentu.
Nadmiar wielkich jest w moim odczuciu rażący, ale każdy autor tekstu ma prawo podjąć własną decyzję. Umożliwiają mu to otwarte w tym zakresie reguły pisowni.
Ewa Kołodziejek
