Pięknie i nie bardzo

Pięknie śpiewano w stolicy w 75. rocznicę powstania. Tłum, w oczach wzruszenie i zapał. U starych, którzy pamiętają, i u młodych, co chcą pamiętać.

A przecież coś w tym wszystkim nie tak. Bo rodzi się refleksja, że im od powstania dalej, tym większy budzi w nas entuzjazm.

Wielu z nas chętne poszłoby dziś na barykady. Tylko w jakiej sprawie?

I z jakim skutkiem?

* * *

Trafiłem gdzieś niedawno na wspomnienie Władysława Kowalskiego, aktora, który w telewizyjnym serialu „Kolumbowie” (nakręconym dla TVP w roku 1970) grał jednego z głównych bohaterów – konspiratora i powstańca „Jerzego”. Wspomnienie z planu filmu. Kiedy to w kostiumach – powstańczych panterkach i opaskach biało-czerwonych – kręcili scenę Godziny „W”, wymarszu do powstania.

I zobaczyły ich kobiety, stare warszawianki, biorące rzeczywistość filmową zbyt dosłownie. – Wynoście się stąd! Won! Bandyci! – zawołały z gniewem.

* * *

Czy nie można by choć raz, nie rezygnując ze śpiewania i wzruszeń, czcząc bohaterów pod pomnikiem i w marszu, darować pamięci powstania czegoś jeszcze? Czegoś zupełnie innego, a tak potrzebnego.

Marzy mi się otóż towarzysząca obchodom wielka, powszechna debata – transmitowana przez naprawdę publiczną telewizję – z udziałem ekspertów o różnych poglądach, tych co czczą i tych co wątpią, tych co pamiętają i tych co chcieliby się dowiedzieć; uczestników, świadków, historyków, dziennikarzy, poetów, raperów, żołnierzy WP, harcerzy, matek Polek i synów gejów, Polaków z dziada pradziada i Polaków w pierwszym pokoleniu.

Wielka debata o powstaniu warszawskim.

Wspólna Polaków o Polsce rozmowa.

* * *

No tak, ale my przecież już ze sobą nie rozmawiamy.

Nie rozmawiamy, a drzemy się na siebie, wymyślamy sobie od lewaków i katoli, gejów i drugiego sortu, Żydów i komunistów, brudasów i faszystów.

A kiedy nie chce się nam już nawet na siebie krzyczeć, to ze sobą nie rozmawiamy w ogóle. To jak moglibyśmy o powstaniu?

* * *

Śpiewanie w Warszawie było zapewne piękne – w Warszawie. Na placu, w tłumie śpiewających. W TVP i na scenie już niestety tak piękne nie było.

Z całej gali wiało strasznym, estradowym kiczem. Młodzi wykonawcy – czyżby celowo tak anonimowi, by się nam kojarzyli z młodymi powstańcami w ogóle? – śpiewali bez wyrazu, chciałoby się rzec: bez uczucia.

Ale najgorszy, niestety, był równie anonimowy (przynajmniej dla mnie) konferansjer. Bo i prezentował się nie jak gospodarz wieczoru czy choćby tylko prezenter, a jak mydłkowaty konferansjer właśnie. Tekst miał wykuty na blachę, ale był to tekst – co zwracało uwagę tym bardziej że podany został w tej formie – nie bardzo się różniący od konferansjerki patriotycznego widowiska teatralnego z filmu „Miś” Barei. Wzniosłe słowa brzmiały pusto, a czasem i kłamały.

Już na początku, po tym, jak jedna młoda pani zaśpiewała „Dziś idę walczyć, mamo…” – piękny wiersz młodego powstańca Józefa „Ziutka” Szczepańskiego, który zginął w powstaniu – konferansjer poinformował nas, że 75 lat temu „z tą właśnie pieśnią na ustach” młodzi powstańcy szli do boju.

Szli do boju z różnymi pieśniami, ale z tą na pewno nie. Bo to był wtedy po prostu wiersz. Bez muzyki, która powstała całkiem niedawno.

* * *

Odnoszę w ogóle wrażenie, że im bardziej się powstaniem i okupacyjnym ruchem oporu emocjonujemy, tym mniej o nim wiemy.

Przed powstańczą rocznicą na żołnierskich Powązkach pochowano Ryszarda Białousa, pseudonim „Jerzy”. Powstańca, dowódcę harcerskiego batalionu „Zośka”, zmarłego na emigracji, w Argentynie, 27 lat temu. Pochowano go w kwaterze chłopców z „Zośki”. Z pompą, wśród wielkich słów.

Pięknie. Tyle że z „Jerzym” czy raczej z pamięcią o nim jest pewien problem. Znają go dobrze ci, którzy interesują się powstaniem. Dzielny żołnierz (walczył już we Wrześniu), konspirator – w powstaniu nie był już tak znakomitym dowódcą, jak się spodziewano. Załamał się. Jego rolę przejął więc – nieformalnie, ale w rzeczywistości – Andrzej „Morro” Romocki. I to on dowodził „Zośką” niemal do samego końca, bo zginął na Czerniakowie.

Jasne, nie nam sądzić dziś skalę bohaterstwa powstańców.

Trzeba jednak taktu, by mówić o tamtych sprawach przy takich okazjach jak ponowny pochówek. W tym wypadku należało po prostu mówić mniej. I sądzę, że „Jerzy” tak właśnie by wolał.

* * *

Gdyby się mówiło mniej, nie szukając na siłę argumentów dla bohaterstwa, które i tak bohaterstwem było, nie chrzaniłoby się takich głodnych kawałków, jak podana przez TVN w „Faktach” informacja, że „Jerzy” był wyjątkowo dzielnym bojowcem, bo na przykład „brał udział w słynnej Akcji pod Arsenałem”.

Przykra sprawa.

Po prostu dlatego, że „Jerzy” w niej udziału nie brał. Kropka.

* * *

I jeszcze ten dziwny pogrzebowy sznyt.

Przy grobie „Jerzego” stanęli na honorowej warcie żołnierze specgrupy wojskowej – w kamizelkach kuloodpornych, hełmach i czarnych okularach. Wyglądali jak ochrona szemranego polityka albo obława na bandytów z mafii lub terrorystów.

„Jerzy” był instruktorem harcerskim, walczył w batalionie Szarych Szeregów. Czy naprawdę nie mogli stanąć przy jego grobie wyłącznie harcerze?

* * *

Szczeciński Onet.pl: „Kurier roznosił paczki ze złamaną nogą!”.

No, no, pięknie. W mafii – na znak ostrzeżenia albo i wyroku – roznosiło się paczki z martwą rybą. Ale widać postęp. Teraz nosi się takie ze złamaną nogą.

Ale co niby znaczy taka przesyłka? Uważaj, bo połamiemy ci kulasy?

* * *

Przy okazji wyjaśnienie: z dalszego ciągu informacji Onetu wynika, że autor zdania o kurierze ma kłopoty z polszczyzną, a zwłaszcza z prawidłowym szykiem zdania. Po przetłumaczeniu na polski można się jednak domyślić, że chodziło (właśnie: chodziło) o to, iż kurier miał złamaną nogę, a zatem pracować (roznosić) nie powinien. Czasem mam wrażenie, że Onet też. Ani roznosić (głupot po sieci), ani pracować (w ten sposób).

ADL